• Universal Design in architectuurvoorbeelden
• De Kopenhaagse Zoo
• Het 'Handicaporganisationernes Hus'
• De Kopenhaagse Metro
• Hoe kwam dit dossier tot stand?

Universal Design in architectuurvoorbeelden

Kopenhagen is een niet al te grote stad. Toch is ze groots op vlak van architectuur. Danish Design heeft een uitstekende reputatie op vlak van kwaliteit. Die zet zich ook door als het gaat over duurzaamheid en vormgeving van gebouwen. Niet voor niets riep het Britse designtijdschrift 'Monocle' in 2008 Kopenhagen uit tot beste designstad ter wereld. Ook Universal Design maakt al langere tijd deel uit van de Deense visie op goed ontwerpen en vormgeven.

In dit dossier lees je meer over de resultaten van enkele projecten met Universal Design van ontwerp tot realisatie. We bespreken wat positief is maar besteden ook aandacht aan enkele verbeterpunten. Die zijn er nu eenmaal in bijna elk project. 

De Kopenhaagse Zoo

In de Kopenhaagse zoo bezochten we 'The Elephant House', het olifantenverblijf dat een ontwerp is van Norman Foster + Partners (UK) en 'The Artic Ring', het ijsberenverblijf van de hand van het architectenbureau Dall & Lindhardtsen. Beide gebouwen hebben een bruikbaarheid voor een zo breed mogelijk publiek als uitgangspunt.

Eén route voor iedereen

Het olifantenverblijf heeft twee bouwlagen. Toch kan je zowel het binnen- en buitenverblijf van de olifanten en de tentoonstellingsruimte bezoeken zonder gebruik van trappen of liften. Alle bezoekers volgen er dezelfde hellende route, ook mensen met kinderwagens of rolstoelgebruikers.

Deze drempelloze route door het gebouw zorgt voor een gelijkwaardige ervaring voor iedereen. Een nadeel van hellende vlakken is dat je ook op een helling staat als je even halt houdt om naar de dieren te kijken. Dit is niet voor iedereen even comfortabel. Met een paar vlakke rust- en/of uitkijkpunten kan je dit oplossen.

Licht en doorzicht

In vergelijking met andere dierentuinen, verblijven de olifanten in Kopenhagen minder vaak in de buitenlucht. Met een glazen koepeldak bracht het ontwerpteam toch veel daglicht binnen. Goed voor zowel de dieren als de bezoekers. Licht en doorzicht zijn in het volledige gebouw sterk aanwezig. Vanop de verschillende niveaus kan je naar de olifanten kijken.

Dit olifantenverblijf is ook vanuit het nabije park Frederiksberg goed zichtbaar. Alleen een smalle strook water scheidt plaatselijk het buitenverblijf van het park. Zo lopen deze 2 gebieden visueel mooi in elkaar over en krijgen ook parkbezoekers een zicht op de olifanten. De zoo verlaagt zo haar spreekwoordelijke toegangsdrempels. Tegelijkertijd vergroot ze visueel de beperkte beschikbare ruimte van het olifantenverblijf.

Esthetiek en veiligheid

Toegankelijkheid en bruikbaarheid voor een zo breed mogelijk publiek waren belangrijke ontwerpvoorwaarden. Het ontwerpteam integreerde ze volledig in het concept. Dat deden ze zonder ook de esthetische kwaliteiten uit het oog te verliezen. Zelfs in de sanitaire ruimten vind je die gebruikskwaliteit terug. Bekijk dit aangepast toilet maar eens.

Ook het ijsberenverblijf past het concept van drempelloosheid toe. Net zoals in het olifantenverblijf beweeg je je door het gebouw via een doorlopende lichte helling. Als extraatje zien we hier nog een element van Universal Design terug. Naast de route is er namelijk een zitbank voorzien. Die geeft bezoekers de mogelijkheid om te rusten en naar de dieren te kijken. Tegelijkertijd dient hij als afrijdbeveiliging bij het hellend vlak.

Het 'Handicaporganisationernes Hus'

Het 'Handicaporganisationernes Hus' is het hoofdkwartier van 22 organisaties met een werking door, voor en met personen met een handicap. Het staat om zijn specifieke ontwerp en doordachte ruimtelijke afwerking bekend als het meest toegankelijke kantoorgebouw ter wereld.

Een overvloed aan daglicht

Het gebouw heeft een stervorm met verschillende vleugels. In het midden is er een groot atrium met een glazen overkapping. Dit concept brengt veel daglicht in elk deel van het gebouw. Aangenaam voor iedere bezoeker en onmisbaar voor doven en slechthorenden. In daglicht zie je de gelaatsuitdrukkingen van een gesprekspartner het best. Voor doven en slechthorenden die liplezen zijn die essentieel.

Een leesbaar gebouw

De verschillende vleugels van het gebouw, zijn vanaf de balie in één oogopslag zichtbaar. Iedere vleugel kreeg een opvallende kleur die ook terugkomt in de bewegwijzering. Onthaalmedewerkers kunnen zo elke bezoeker met een korte, eenvoudige omschrijving naar hun bestemming verwijzen, zoals bijvoorbeeld: "Ruimte x in de groene vleugel, tweede verdieping, vierde deur links". Dit is voor iedere bezoeker handig en essentieel voor sommige personen met een verstandelijke handicap of een autismespectrumstoornis. Op die manier vinden ook zij zelfstandig de weg.

Toegankelijkheid door variatie in details en inrichting

Universal Design streeft naar een optimaal gebruik voor iedereen. Maar in bepaalde gevallen bestaat er geen allesomvattende oplossing. In die omstandigheden werk je met een aanbod aan verschillende oplossingen, zoals bijvoorbeeld de grote variëteit aan zitmeubilair in de eetzaal hier.

Zo kunnen gebruikers kiezen wat het best bij hen past. Sommige mensen hebben een voorkeur voor stoelen met armleuningen, als hulp bij het gaan zitten en opstaan. Voor anderen hinderen die leuningen net.

De Kopenhaagse Metro

Kopenhagen staat bekend om zijn metro. Zowel de metro als de (ondergrondse) stations mogen gezien worden. Ze integreren heel wat architecturale principes die de ruimte aangenaam en veilig maken.

Een veilig gevoel door meer daglicht

Twee belangrijke aspecten in de metrostations van Kopenhagen zijn een eenvoudige lay-out en daglicht tot op de perrons. Heel wat bestaande metrostations werden aangepast volgens deze principes. Een voorbeeld is het station 'Kongens Nytorv'. Door het gebruik van glazen piramides valt er nu licht binnen in het ondergrondse station. Daarnaast zijn in deze koepels prisma's verwerkt. Die verdelen het licht en doen de ruimte opleven. Zo creëer je een meer natuurlijke omgeving waarin mensen zich veilig voelen.

Intuïtieve routeaanduiding

De nieuwe metrostations worden naar opbouw en vormgeving allemaal hetzelfde uitgevoerd. Dit maakt het gebruik makkelijker en zorgt ervoor dat iedere reiziger vlot de weg vindt. Om oriëntatieproblemen in de bijna identieke stations te vermijden, krijgt ieder station een unieke wandbekleding door kleur en/of materiaalgebruik. Hierdoor zijn de haltes makkelijk te onderscheiden van elkaar. Overstappunten naar andere metrolijnen of treinen zijn altijd te herkennen door een specifiek kleurgebruik.

Lees meer over de Kopenhaagse metro in de dossiers: Universal design in stedelijke ontwikkeling en Universal Design methodieken.

Hoe kwam dit dossier tot stand?

Onder het motto ‘slim ontwerpen voor iedereen’ organiseerden Inter en het Vlaams gelijkekansenbeleid op 7 en 8 februari 2017 de ontwerpwedstrijd Deadline24. 19 studententeams van verschillende scholen namen het 24 uur lang tegen elkaar op in een strijd om het ontwerp met de meeste Universal Design principes . De hoofdprijs was een inspirerende, vierdaagse studiereis naar Kopenhagen, volledig in het teken van Universal Design.

De blikvangers van de reis naar de Deense hoofdstad (oktober 2017) vind je terug in drie themadossiers:

• Universal Design in architectuur
• Universal design in stedelijke ontwikkeling
• Universal Design methodieken.

Met deze wedstrijd wekken de Vlaams minister van Gelijke Kansen en Inter de interesse van jonge ontwerpers voor Universal Design. Het stimuleert hen om de basisprincipes van UD in hun denken te integreren. Zo creëren we een comfortabele leefomgeving voor iedereen!

Colofon
Deze gratis nieuwsbrief wordt uitgegeven door Inter, het Agentschap Toegankelijk Vlaanderen, in opdracht van Gelijke Kansen in Vlaanderen. Als uitgever doen we er alles aan om de correctheid van de aangeboden informatie te verzekeren. Komt u alsnog iets tegen dat niet correct is, mail dan naar info@inter.vlaanderen. Bij voorbaat hartelijk dank!